Эх орныхоо төлөө өвчлөх хэрэгтэй.
Төр гэж юу юм. Эх орон гэж юу юм. Есөн хөлт цагаан туг, соёмбо тэмдэг, төрийн дуулал, уул ус, мод чулуу юу? үгүй. Төр гэдэг чинь төр шүү дээ. Их энгийнээр Монгол гэдэг улс, монголын төр гэдэг зүйл байх байхгүй, оршин тогтнох эс оршин тогтнох эсэхийг шийдэх нь төрчингүүдээс шалтгаалдаг юм шүү дээ.
“Миний эх оронд ороо бусгаа байдал ноёлож, цаг үе хүн хэцүү байдалд оршиж байгаа ч урьд өмнө түүхийн хүнд нөхцөлд олон арван эрэлхэг залуучуудыг хурцлан төрүүлж байсан. Тэд бүгд өөлдийн Амарсанаагийн зориг нь дүрэлзэн байж “Эх орон тусгаар тогтнолд эр бие энэ нас хайрангүй” гэж хэлсэн шиг амь насаа эгнэгт зориулсан. Үе үеийн эх орончид, төрчингүүд минь тэр хэцүү үеүүдэд бидний ирээдүйг амь насаараа төлсөн” гэж Хөх сүлд бүлгэмийн хэлсэн үгийг иш татмаар байна.
Яг л ийм зүйл өнөөдөр үгүйлэгдээд байх шиг.
Ард түмэн чинь
Ийм л байх ёстой мэт ард түмэн чинь хүлээх шиг. Гэхдээ үүнээс өчүүхэн жижигхэн зүйлийг л хүсч байна. Монголын ард түмэнд Монголдоо төрсөндөө хармсаж суудаг хүн байхгүй. Ямар азаар тэр Африк мафрикд нь төрөөгүй юм болоо. Монгол нутагт төрөөд, төрийнхөө хайр хишгийг харах гэж үзэх гэж яваа ард түмэн учраас азтай. Нэгэнт л Монгол гэдэг төр улсын оршин тогтнолын төлөө явж байгаа учраас ард түмэн ч бас төрд өртөй хүмүүс. Тиймээс бидний зүгээс шаардах зүйлээ, бидэнд хэлэх үгээ “төр ард түмэндээ хэлэх үг” хэмээн айлдаж болно. Ард түмэн чинь сонсоход бэлэн.
Төр минь
Тэгээд энэ сайхан бүхнээ магтан дуулаад байгаа Эх орны төлөө гэсэн сэтгэл нь хаана яваа юм бол? Ядаж нэг удаа “Эх орон ” гэж юу юм бэ? Бид яах ёстой юм? Тэгээд нэг эргэцүүлбэл хайрлах сэтгэл төрөх вий. Хайрлах сэтгэл байхад л болно. Сэтгэл л байвал болно. Ард түмэндээ тэгж түүх уншиж онолдож, дууны үг цээжлүүлэх гэж,туг сүлд ярьж “төр” гэсэн ойлгогдохгүй хараал зүхлийн газар мэтээр ойлгуулах болсон ухагдахуунаасаа салмаар…
Төр нь төрөө, ард нь ард түмэн гэдгээ ухамсарлаад Монголын төрийнхөө төлөө гэж бодоосой.
Хүн бүр л хайраар өвчилдөг. Тэр хайрынхаа ачаар, зүрх сэтгэл, сэтгэл зүрхнийхээ ачаар амьдарч, хийж бүтээж гавъяа байгуулдаг. Та бүгд тэр хайрынхаа зайд Эх орны төлөө гэсэн хайрыг багтаагаад хайрлаач. Тэгээд эх орноо хайрлахын дээдээр хайрлаж, санахын дээдээр санаж хөлөрч хонодог болоосой.
Үүнээс хойш сэтгэлтэй байцгаая аа. Тэгвэл эх орон чинь баярлана. Түүнээс биш уг чанартаа Улс орон бүр л сайхан тал, уул ус, мод агаартай шүү дээ. Монгол улсыг тийм тодотголоор хуураад хэрэггүй. Төр нь, хүмүүс нь улс эх орноо ямар вэ гэдгийг нь харуулах юм бол бид жинхэнэ утгаараа Монгол гэдэг нэрээр овоглож амьдархад нүүр улайхгүй.
Энд нийгэм, эдийн засаг, гэрээ хэлэлцээр, жагсаал цуглаан, авилга хээл хахууль, хөгжил дэвшил, өнөө маргаашийн асуудал яриад дурьдаад нэмэргүй. Хийх ёстой хийгдэх ёстой л ажил. Төр хийнэ. Ард түмэн ч хийнэ. Энэ төрийн л ажлын нэгээхэн хэсгүүд. Харин нэг л зүйл дутаад байгаа. Өнөөх сэтгэл.
Монголын төрийг авч яваа төрчингүүдэд “сэтгэл” л байвал болох нь тэр. Түүнээс сэтгэлгүй сэтгэлээр юу хийнэ. Төрөөс ард түмэнд үзүүлэх дэмжлэг нь “сэтгэлтэй сэтгэл” байгаасай. Тэгвэл ард түмэн минь та бүгдэд дурлана.
Хүн бүр л хайраар өвчилдөг. Та бүгд төр нь юм бол тэр хайрынхаа зайд Эх орноо, ард түмэнтэй нь багтаагаад хайрлаач. Тэгээд эх орноо хайрлахын дээдээр хайрлаж, санахын дээдээр санаж, бодож цөхөрхийн дээдээр цөхөрч шаналж, тарчилж хөлөрч хонодог болоосой.
/Монголын төрийг авч яваа төрчингүүд хийх юмаа мэддэг. Гагцхүү хийх сэтгэл тэдэнд байдаггүй./
ОДГЭРЭЛ.
Friday, February 1, 2008
ТӨРД ХЭЛЭХ МИНИЙ ҮГ
Эх орондоо хайргүй МОНГОЛ хүн гэж байдаггүй билээ.
Харьд амьдарч буй МОНГОЛЧУУД бидний , бие минь хүний нутагт байдаг ч сэтгэл зүрх минь эх оронтойгоо хамт цохилж байдаг билээ. Бидний мөрөөдөл бүхэн минь ЭХ ОРОНТОЙ минь холбогдож , ЭХ ОРОН минь итгэл хайрлаж , ЭХ ОРОН минь ирээдүй, эрх чөлөө минь болон гэрэлтэж байдаг билээ.
ХӨХ СҮЛД бүлгэмээс зохион явуулж буй "ТӨРД ХЭЛЭХ МИНИЙ ҮГ" сэдэвт эссэ бичлэгийн уралдаанд ирүүлсэн бичлэгүүдээс цуврал болгон та бүхэнд хүргэх гэж байна.
Сэтгэл оюун цаг заваа гарган бичлэгээ ирүүлсэн нийт МОНГОЛЧУУДДАА бүлгэмийн нэрийн өмнөөс гүн талархал илэрхийлэе.
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Эх орноос минь, эхнэрээс минь, эгч нараас минь эмгэнэлт мэдээ шил, шилээ даран ирлээ. Элэг эмтэрч, эр бие минь суларч өөрийн эрхгүй хийж байсан ажлаа орхин нэг хэсэгтээ л гэгэлзэн нулимс дуслуулаад бага боловч тайтгарсаны дараа эргүүлэн залгалаа...
Монголчууд маань эрт дээр үеэс билгийн буюу сарны он тооллоо жаран жилээр үечилж ирсэн нь ямар нэгэн маш нарийн утга агуулгатай л байж таарна. Би зурхайч биш болохоор тэр талаар ямар нэгэн мэдлэггүй. Бас хорин таван жилийг нэг үе гэж үздэг. Энэ тал дээр дээшээ, доошоо 12 жил нь нэг үе болдог гэж сонсож байсан юм байна. Миний мэдэхийн л монгол хүний дундаж нас жар гэж сонсож байсан болохоор миний аав, ээжийн үе өнгөрөөд бидний буцах үе эхэлж байгааг, хүний амьдрал богинохон шүү гэж сануулан харанга дэлдэж эхэлж буйг ухаарлаа гэх үү дээ.
... Хүргэн маань, том эгчийн маань нөхөр ердөө л дөчин еснийхээ жил дээр үр хүүхдүүдээ өнчрүүлэн, найз нөхөд, хамаатан саднуудаа уйлуулан өвчний учраас хорвоог орхин оджээ. Ойр дотныхоо сэтгэл нийлэн амьдралд нэгэн зорилго агуулан, мөр зэрэгцэн хөдөлмөрлөж, зүтгэж явсан хүргэн ахыгаа цагийн эрхийг сануулан өнгөт хорвоогоос халин одоход харамсахгүй, гашуудахгүй байхын аргагүй...
Гэтэл дээрээс нь эгч минь үг алдан намайг бүр нэрвэж орхив оо. “Манайх чинь эр хүнгүй айл болчихжээ. Гэнэт ажил явдал гараад цугласан чинь дандаа хүүхнүүд, юу хийх, яахаа мэддэггүй...” дотор харанхуйлан үг ч гарахаа байн “Нөгөө Батсайхан хаачаа вэ?” хэмээн цахиртууллаа. “Ах та хоёрт хэлж зүрхлэхгүй байсан юмаа, миний дүү чи юм, юм үзсэн ид насны эр хүн шүү. Биеэ бариарай даа, цаадах чинь гэрээс гараад сураггүй болон хагас жил болж байна”...
Эцэг эхээс бид чинь наймаас долуулаа өссөнсөн. Зулай дээр нь гишгэж төрсөн хоёрхон дүүтэй хүн шүү дээ би чинь, дүү минь чи хааччихваа? Чи минь үхсэн, амьд нь хамаагүй хаана байнаа? ...
Одоогоос жил хагасын өмнө /2006 оны наадмын гурав дахь өдөр/, хүн бүр баярлаж цэнгэж байсан наадмын гурав дахь өдөр хүчит бөхийн арвын даваа эхлэх гэж байсан яг тэр үед ийм явдал болсон юм. Ах маань хөгшин европт, дүү маань Сеулд би энд, гурван эгч маань л нутагтаа голомтоо сахин үлдсэн байлаа. Нас биед хүрсэн эр хүн, ид насандаа гучин долооныхоо жилэн дээр хаашаа одов оо?
Эмнэлэг, цагдаа, шорон орон, траншей танк... Эрээд, сураад, хайгаад олдсонгүй гэх. Траншей, шорон оронгоор хайх нь аргаа л барсан, цөхөрсөн хүний ажил. Өглөө болгон ажилдаа явлаа гээд л инээгээд гардаг, орой нь ядарсан, заримдаа халамцуухан инээд алдаад л орж ирдэг дүү минь, тэр өдөр эргэж ирсэнгүй... Маргааш нь ч ирээгүй, бүүр тэр чигтээ ирээгүй гэнэ. Дүү минь, чи минь амьд уу? Яг хоёр жилийн өмнө энэ л өдөр гэрээс гараад сураггүй болсон юм гэсээн.
Халхын минь амьдрал харанхуй байна даа, гэрэлтэх өдөр ирж л таараа. Одоо нутагт минь хоёрхон эгч минь л үлдсэн. Манайх эр хүнгүй айл үлдэж байхад, бас эм хүнгүй айлууд ч мэдээж олноороо байгаа. Миний мэдэхийн л энд эгч дүү дөрвөн хүүхнүүд байсан л юм, нөхрүүд нь нутагтаа. Тэднийх эм хүнгүй айл л болж таараа.
Мянга, мянган монголчууд маань амьдралын эрхээр гадагш тэмүүлсээр л. Сая хориодхон хоногийн өмнөхөн Солонгост зуу гаруй залуус харлаж үлдлээ.Огт хүнгүй Монгол болчихвий дээ. Боловсон хужаа Хангүг, бодлоготой хужаа, хар хятадын шаахай төрсөн нутгийн минь хөрсийг туучиж байна гэнэ. Хар мөр нь он солигдох мөчид 12 эрдэнэт хүмүүний амийг авч одлоо. Араас нь дал, наян хүн хордлоготой гэнэ.
Тиймээ, бид бүгдээрээ буруугүй буруутнууд!
Нийгэм солигдоход зоригтой идэж чадаагүй дээ бид харь нутгийг зорьж хүний газрын шороо идэж, хүнд ажилд нь нухлуулан харьд шигдэж байгаадаа бид буруутан.Идэж, уугаад дээшээ гарсан эрхэмсэг дээдсүүд хамгийн гол буруутнууд.
Уут, уут мөнгөөр
Улсаа худалдаж байна, тэд нар
Богц, богц мөнгөөр
Богдоо худалдаж байна, тэр дээдсүүд маань.
Архины бизнес хэнийх вэ? Ажлаа хийгээд, архиа уугаад явж байгаа энгийн л нэг борчууд уу? Аль эсвэл эх орноосоо алслагдсан харьд хараар зүтгүүлж байгаа бид нар уу? Баяр болох гээд амьтан ах дүүд амсуул гээд гуравхан шил виски илгээмжинд хийхэд илгээмж хүлээж авдаг гаалийн түшмэд ямар олон юм бэ гээд хүчээр зодоод татвар авчихаж байна гэнэ. Энэ холоос тэр өндөр үнэтэй илгээмжинд хийсэн гуравхан шил вискинээс би ашиг олох юм гэнэ дээ. Яруу алдарт гаальчдын алдар бадрах болтугай! Ард иргэдээ ингэж л хамгаалах ёстой, ёстой мундаг. Тийм болохоор бид биш. Арван долоон чингэлэг спирт гээд л сүр дуулиан болоод л байсан, сүүлдээ сураг чимээгүй л болсон.
Элит царайлсан идэмхий муусайн дээдсүүдийг яалтай ч билээ. Эх орныг минь, ард иргэдийг минь хордуулж алж байгаа энэ архины бизнесийн нууц ноёнтнууд нь дандаа л тэд нар байгаа шүү дээ. Доодохыг нь долоочих шахан гүйлдэх гаальчин Баагийнууд ч тэдний л гар хөл шүү дээ. Жирийн л нэгэн ажилчин хүний хүүхэд гаальчин болсон түүх байхгүй л байдаг байхгүй юу.
За яах вэ, цаг цагаараа байдаггүй, цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй. Цагийн салхи нэг л эргэхэд бүх юм орвонгоороо эргэж байр, байраа олох цаг ирнээ. Бид ч харина, эх орондоо. Ихийг бүтээх хүсэл иргэн Монгол хүнд байгаа шүү, эрхэм дээдсүүдээ!
С.Б.Бат-Эрдэнэ. Япон, Ивай
Харьд амьдарч буй МОНГОЛЧУУД бидний , бие минь хүний нутагт байдаг ч сэтгэл зүрх минь эх оронтойгоо хамт цохилж байдаг билээ. Бидний мөрөөдөл бүхэн минь ЭХ ОРОНТОЙ минь холбогдож , ЭХ ОРОН минь итгэл хайрлаж , ЭХ ОРОН минь ирээдүй, эрх чөлөө минь болон гэрэлтэж байдаг билээ.
ХӨХ СҮЛД бүлгэмээс зохион явуулж буй "ТӨРД ХЭЛЭХ МИНИЙ ҮГ" сэдэвт эссэ бичлэгийн уралдаанд ирүүлсэн бичлэгүүдээс цуврал болгон та бүхэнд хүргэх гэж байна.
Сэтгэл оюун цаг заваа гарган бичлэгээ ирүүлсэн нийт МОНГОЛЧУУДДАА бүлгэмийн нэрийн өмнөөс гүн талархал илэрхийлэе.
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Эх орноос минь, эхнэрээс минь, эгч нараас минь эмгэнэлт мэдээ шил, шилээ даран ирлээ. Элэг эмтэрч, эр бие минь суларч өөрийн эрхгүй хийж байсан ажлаа орхин нэг хэсэгтээ л гэгэлзэн нулимс дуслуулаад бага боловч тайтгарсаны дараа эргүүлэн залгалаа...
Монголчууд маань эрт дээр үеэс билгийн буюу сарны он тооллоо жаран жилээр үечилж ирсэн нь ямар нэгэн маш нарийн утга агуулгатай л байж таарна. Би зурхайч биш болохоор тэр талаар ямар нэгэн мэдлэггүй. Бас хорин таван жилийг нэг үе гэж үздэг. Энэ тал дээр дээшээ, доошоо 12 жил нь нэг үе болдог гэж сонсож байсан юм байна. Миний мэдэхийн л монгол хүний дундаж нас жар гэж сонсож байсан болохоор миний аав, ээжийн үе өнгөрөөд бидний буцах үе эхэлж байгааг, хүний амьдрал богинохон шүү гэж сануулан харанга дэлдэж эхэлж буйг ухаарлаа гэх үү дээ.
... Хүргэн маань, том эгчийн маань нөхөр ердөө л дөчин еснийхээ жил дээр үр хүүхдүүдээ өнчрүүлэн, найз нөхөд, хамаатан саднуудаа уйлуулан өвчний учраас хорвоог орхин оджээ. Ойр дотныхоо сэтгэл нийлэн амьдралд нэгэн зорилго агуулан, мөр зэрэгцэн хөдөлмөрлөж, зүтгэж явсан хүргэн ахыгаа цагийн эрхийг сануулан өнгөт хорвоогоос халин одоход харамсахгүй, гашуудахгүй байхын аргагүй...
Гэтэл дээрээс нь эгч минь үг алдан намайг бүр нэрвэж орхив оо. “Манайх чинь эр хүнгүй айл болчихжээ. Гэнэт ажил явдал гараад цугласан чинь дандаа хүүхнүүд, юу хийх, яахаа мэддэггүй...” дотор харанхуйлан үг ч гарахаа байн “Нөгөө Батсайхан хаачаа вэ?” хэмээн цахиртууллаа. “Ах та хоёрт хэлж зүрхлэхгүй байсан юмаа, миний дүү чи юм, юм үзсэн ид насны эр хүн шүү. Биеэ бариарай даа, цаадах чинь гэрээс гараад сураггүй болон хагас жил болж байна”...
Эцэг эхээс бид чинь наймаас долуулаа өссөнсөн. Зулай дээр нь гишгэж төрсөн хоёрхон дүүтэй хүн шүү дээ би чинь, дүү минь чи хааччихваа? Чи минь үхсэн, амьд нь хамаагүй хаана байнаа? ...
Одоогоос жил хагасын өмнө /2006 оны наадмын гурав дахь өдөр/, хүн бүр баярлаж цэнгэж байсан наадмын гурав дахь өдөр хүчит бөхийн арвын даваа эхлэх гэж байсан яг тэр үед ийм явдал болсон юм. Ах маань хөгшин европт, дүү маань Сеулд би энд, гурван эгч маань л нутагтаа голомтоо сахин үлдсэн байлаа. Нас биед хүрсэн эр хүн, ид насандаа гучин долооныхоо жилэн дээр хаашаа одов оо?
Эмнэлэг, цагдаа, шорон орон, траншей танк... Эрээд, сураад, хайгаад олдсонгүй гэх. Траншей, шорон оронгоор хайх нь аргаа л барсан, цөхөрсөн хүний ажил. Өглөө болгон ажилдаа явлаа гээд л инээгээд гардаг, орой нь ядарсан, заримдаа халамцуухан инээд алдаад л орж ирдэг дүү минь, тэр өдөр эргэж ирсэнгүй... Маргааш нь ч ирээгүй, бүүр тэр чигтээ ирээгүй гэнэ. Дүү минь, чи минь амьд уу? Яг хоёр жилийн өмнө энэ л өдөр гэрээс гараад сураггүй болсон юм гэсээн.
Халхын минь амьдрал харанхуй байна даа, гэрэлтэх өдөр ирж л таараа. Одоо нутагт минь хоёрхон эгч минь л үлдсэн. Манайх эр хүнгүй айл үлдэж байхад, бас эм хүнгүй айлууд ч мэдээж олноороо байгаа. Миний мэдэхийн л энд эгч дүү дөрвөн хүүхнүүд байсан л юм, нөхрүүд нь нутагтаа. Тэднийх эм хүнгүй айл л болж таараа.
Мянга, мянган монголчууд маань амьдралын эрхээр гадагш тэмүүлсээр л. Сая хориодхон хоногийн өмнөхөн Солонгост зуу гаруй залуус харлаж үлдлээ.Огт хүнгүй Монгол болчихвий дээ. Боловсон хужаа Хангүг, бодлоготой хужаа, хар хятадын шаахай төрсөн нутгийн минь хөрсийг туучиж байна гэнэ. Хар мөр нь он солигдох мөчид 12 эрдэнэт хүмүүний амийг авч одлоо. Араас нь дал, наян хүн хордлоготой гэнэ.
Тиймээ, бид бүгдээрээ буруугүй буруутнууд!
Нийгэм солигдоход зоригтой идэж чадаагүй дээ бид харь нутгийг зорьж хүний газрын шороо идэж, хүнд ажилд нь нухлуулан харьд шигдэж байгаадаа бид буруутан.Идэж, уугаад дээшээ гарсан эрхэмсэг дээдсүүд хамгийн гол буруутнууд.
Уут, уут мөнгөөр
Улсаа худалдаж байна, тэд нар
Богц, богц мөнгөөр
Богдоо худалдаж байна, тэр дээдсүүд маань.
Архины бизнес хэнийх вэ? Ажлаа хийгээд, архиа уугаад явж байгаа энгийн л нэг борчууд уу? Аль эсвэл эх орноосоо алслагдсан харьд хараар зүтгүүлж байгаа бид нар уу? Баяр болох гээд амьтан ах дүүд амсуул гээд гуравхан шил виски илгээмжинд хийхэд илгээмж хүлээж авдаг гаалийн түшмэд ямар олон юм бэ гээд хүчээр зодоод татвар авчихаж байна гэнэ. Энэ холоос тэр өндөр үнэтэй илгээмжинд хийсэн гуравхан шил вискинээс би ашиг олох юм гэнэ дээ. Яруу алдарт гаальчдын алдар бадрах болтугай! Ард иргэдээ ингэж л хамгаалах ёстой, ёстой мундаг. Тийм болохоор бид биш. Арван долоон чингэлэг спирт гээд л сүр дуулиан болоод л байсан, сүүлдээ сураг чимээгүй л болсон.
Элит царайлсан идэмхий муусайн дээдсүүдийг яалтай ч билээ. Эх орныг минь, ард иргэдийг минь хордуулж алж байгаа энэ архины бизнесийн нууц ноёнтнууд нь дандаа л тэд нар байгаа шүү дээ. Доодохыг нь долоочих шахан гүйлдэх гаальчин Баагийнууд ч тэдний л гар хөл шүү дээ. Жирийн л нэгэн ажилчин хүний хүүхэд гаальчин болсон түүх байхгүй л байдаг байхгүй юу.
За яах вэ, цаг цагаараа байдаггүй, цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй. Цагийн салхи нэг л эргэхэд бүх юм орвонгоороо эргэж байр, байраа олох цаг ирнээ. Бид ч харина, эх орондоо. Ихийг бүтээх хүсэл иргэн Монгол хүнд байгаа шүү, эрхэм дээдсүүдээ!
С.Б.Бат-Эрдэнэ. Япон, Ивай
Subscribe to:
Posts (Atom)